Menu

Mozambique

Landinformatie Mozambique

Afdingen

In Mozambique is het op sommige plaatsen normaal om af te dingen. Dit is bijvoorbeeld het geval op fruit- en groentemarkten en kraampjes met handwerk of kunst. Om de kunst van het onderhandelen onder de knie te krijgen, kunt u eerst bekijken hoe de lokale bevolking het aanpakt. Hotels, restaurants en supermarkten hebben vaste prijzen, afdingen is hier dan ook niet gewenst. Ook bussen hebben vaste prijzen. Taxi’s lijken deze te hebben, echter blijkt er vaak nog wel wat flexibiliteit te zijn. Van te voren een prijs afspreken is dan ook belangrijk.

Algemeen

Mozambique is gelegen in het zuidoosten van Afrika. Het grenst aan Tanzania, Malawi, Zambia, Zimbabwe, Zuid Afrika, eSwatini en de Indische Oceaan. Het is grotendeels plat met als uitzondering het bergachtige noordwesten van het land. De hoogste berg is Mount Binga met een hoogte van 2436 meter. Door het land lopen verschillende grote rivieren die het land verdelen. Deze rivieren hebben van oudsher al een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van het land. Bijna elke grote stad ligt aan de monding van een van deze rivieren. De rivieren zelf boden toegang tot de binnenlanden en landen als Malawi, Zambia en Zimbabwe. De grootste rivier is de Zambezi, na de Nijl en de Congo tevens de grootse rivier van het continent. Verder bevindt zich in het uiterste noordwesten van het land nog Lake Malawi, of ook wel Lake Niassa genoemd. De kustlijn van Mozambique is maar liefst 2655 km lang. Hier vindt men prachtige stranden, mangrovebossen en vele eilanden en schiereilanden. Mozambique is bijna 20 keer zo groot als Nederland.

Ambassade

De Nederlandse ambassade in Mozambique
Avenida Kwame Nkrumah 324
Maputo
Tel: +258 (0)21 484 200
Fax: +258 (0)21 484 248
E mail: map@minbuza.nl

Ambassade Mozambique in Brussel
Boulevard Saint Michel 97
1040 Brussel
Tel. +32 (0)2 736 25 64 Tel. +32 (0)2 736 00 96

Communicatie

Bellen: In Mozambique kunnen bijna alle mobiele telefoons van de grote providers gebruikt worden. Van te voren kunt u dit nagaan op de website www.bellen.com/bellen-buitenland/vanuit-tarieven. Wel moet u er rekening mee houden dat bellen zeer duur is vanuit Mozambique en dat u tussen de € 2,- tot € 3,- per minuut kwijt bent. Het landennummer wat gebruikt moet worden in Mozambique is +258. Als u een lokale simkaart wil gebruiken is het mogelijk die bij de supermarkten of bij één van de vele kiosken te halen. Deze lokale simkaarten zijn vaak goedkoper in gebruik. In de grote steden zal het bereik goed zijn, maar het kan voorkomen dat in de afgelegen gebieden het bereik niet optimaal zijn. Als u naar het thuisfront in Nederland wil bellen dient u eerst 0031 te draaien en de 0 van het netnummer dient u weg te laten. Voor België is het 0032. Internet: Internet is redelijk in opkomst in Mozambique, in de steden zijn vaak internetcafés te vinden en in veel hotels beschikken ze over WIFI.

Duurzaam reizen

Duurzaam toerisme is niets anders dan reizen waarbij rekening wordt gehouden met milieu, mensen, natuur en cultuur, zodat reizen in de toekomst ook nog goed mogelijk is. Met deze manier van reizen wordt het milieu en de natuur zo weinig mogelijk belast en heeft de lokale bevolking profijt van toerisme, zonder dat dit ten koste gaat van de reiservaring. Als reiziger speelt u een belangrijke rol. U kunt al een verschil maken door te letten op uw reisgedrag en met respect om te gaan met de bestemming van uw keuze. Hier zijn enkele tips waar u rekening mee kunt houden tijdens de reis.
  • Koop lokale producten: Geef kinderen geen pennen, ballonnen en speelgoed, zodat ze niet leren dat bedelen werkt. Mocht u iets willen geven, steun dan een lokaal project waar de gehele gemeenschap profijt van heeft. Koop iets ter plaatse zoals een souvenir of ga eten in restaurants van lokale eigenaren wat ten goede komt van de werkgelegenheid.
  • Souvenirs: Let er op dat souvenirs niet zijn gemaakt van beschermde planten of dieren. Dit draagt bij aan het uitsterven van dergelijke soorten en de invoer van zulke souvenirs zijn verboden en strafbaar.
  • Laat geen afval achter: Zwerfvuil is een ergernis op bestemmingen. Als u gaat wandelen in natuurgebieden, neem dan het afval mee en deponeer het in de dichtstbijzijnde prullenbak. Op zulke routes wordt er niet regelmatig schoongemaakt en het afval breekt maar langzaam af. Volg daarnaast ook enkel de wandelroutes om de flora en fauna te behouden.
  • Fotografie: Vraag eerst om toestemming indien u graag een foto wilt maken van de lokale bevolking. Niet iedereen is ervan gediend om gefotografeerd te worden, bijvoorbeeld vanwege culturele, religieuze en persoonlijke redenen. Dit kan beledigend overkomen, dus laat u vooraf informeren en respecteer het als mensen liever niet gefotografeerd willen worden.
  • Laat koraal intact: Als u gaat snorkelen of duiken, breek dan geen koraal af om als souvenir mee te nemen. Koraal is heel kwetsbaar en kan door aanraking snel afsterven.
  • Fooien: De lonen in de meeste landen die we aanbieden liggen erg laag en zijn niet voldoende om van rond te komen. Vandaar dat er in de veel gevallen een fooi wordt verwacht. Indien u gaat onderhandelen op een lokale markt of winkel bepaal dan vooraf hoeveel u ergens voor wilt betalen zodat u en de verkoper tevreden verder kunnen.
  • Energie- en waterbesparing: Vergeet niet het licht, televisie en airconditioning uit te doen als u de hotelkamer verlaat. Gebruik daarnaast ook niet onnodig veel water. In de meeste aangeboden bestemmingen is dit een schaars goed.
  • Safari: Houdt u zich aan de regels als u op safari gaat, ook voor de veiligheid van anderen. Ga niet staan in de jeep/truck als er wild in de buurt is. Voer geen dieren en laat geen afval achter, zoals fruitschillen en ander voedsel.

Eten en drinken

De meest populaire maaltijd onder de lokale bevolking is Ncima ook wel bekend onder namen Ugali (Swahili) of pap (Afrikaans). Dit is een soort dikke maispap dat niet meteen geliefd is bij de toeristen. Een ander bekend gerecht is Matapa. Dit gerecht bestaat uit gekookte cassavebladeren in pindasaus met garnalen. De kwaliteit van het eten in de beachresorts is uitstekend. Dagelijks staan er verse vis, kreeft, krab en andere schaaldieren op het menu. In de keuken wordt veel gewerkt met kruiden en knoflook. Restaurants in de steden (Maputo en Beira) hebben vaak ook een Europees georiënteerde keuken. Wat betreft het drinken geldt dat Coca Cola en vergelijkbare dranken overal verkrijgbaar zijn. De alcoholische dranken bestaan uit bier zoals 2M of de Zuid-Afrikaanse merken Castle en Lion. De wijnen worden uit het buurland Zuid-Afrika geïmporteerd.

Feestdagen

De volgende feestdagen worden in Mozambique ieder jaar gevierd. De data voor 2024 zijn:
  • 01 januari - Nieuwjaarsdag
  • 03 februari - Dag van de Helden
  • 11 maart - Commonwealth day
  • 07 april - Internationale Vrouwendag
  • 01 mei - Dag van de Arbeid
  • 05 mei - Moederdag
  • 25 juni - Onafhankelijkheidsdag
  • 7 september - Dag van het Lusaka-akkoord
  • 25 september - Dag van de strijdkrachten
  • 4 oktober - Dag van Vrede en Verzoening
  • 10 november - Dia de Maputo (feestdag in Maputo-regio)
  • 25 december - Kerstmis 

Veel openbare voorzieningen zijn op bovengenoemde feestdagen gesloten. Voor veel dagen geldt: valt de officiële feestdag op een zondag, dan wordt de eerst volgende werkdag een vrije dag.

Fooien

Het geven van fooien is in Mozambique gebruikelijk, echter alleen als u echt tevreden bent over de verleende service. Ter indicatie geeft u in restaurants tussen de 5-10%. Ook bellboys die in het hotel uw koffers dragen verwachten een fooi van ca. US$ 1 per koffer, en de kamermeisjes US$ 2 per dag. Aan gidsen, rangers enzovoorts geeft u ca. US$ 5 per dag.

Fotograferen

U mag bijna overal fotograferen en filmen. Met zijn landschappelijke schoonheid en de vele idyllische eilanden is Mozambique het land bij uitstek waar fotografen en filmers zich uit kunnen leven. Wanneer u foto’s gaat nemen van de lokale bevolking is het netjes dit vooraf te vragen. Vergeet in ieder geval niet om voldoende geheugensticks mee te nemen voor uw digitale camera.

Geldzaken

De munteenheid in Mozambique is de Metical (MZN). De valuta kan tot een maximum van MZN 50.000 (circa € 1000) worden uitgevoerd. De munt is verkrijgbaar in verschillende coupures. Voor de grote biljetten geldt dat deze zonder problemen gebruikt kunnen worden in de grotere steden en lodges. Naast de Metcial Novo kunt u in Mozambique ook terecht met de US dollars, Euro’s en Zuid-Afrikaanse Randen, met name in de lodges en hotels.

  • Pinpas: met uw bankpas kunt u terecht bij de geldautomaten van verschillende bankinstellingen en pinautomaten. Dit geldt voor zowel grote als kleinere steden. Mocht u uit Zuid-Afrika komen dan is het raadzaam om daar alvast extra geld te pinnen omdat de kans groot is dat een pinautomaat in Mozambique leeg is. Denk er aan om uw pinpas voor vertrek op werelddekking te zetten.
  • Creditcards: de bekende internationale creditcards worden in de meeste hotels, restaurants en winkels geaccepteerd. Zie voor meer details de websites: eurocard en visa.
  • Wisselkoers: de waarde van 100 Metical was in februari 2024 ongeveer € 1,46.

Geneesmiddelen

Een kleine reisapotheek is tijdens dit soort reizen een "must". Aan te raden is even contact op te nemen met uw huisarts; deze kan behulpzaam zijn en de juiste keuze aangeven. Indien u bepaalde geneesmiddelen regelmatig gebruikt, neemt u dan voldoende voorraad mee. Aan te raden is de Latijnse namen op de verpakking te noteren en een aparte lijst te maken, die u bij zich kunt dragen. Een Engelstalig recept kan eveneens nut hebben. Gebruikt u opiumhoudende medicijnen, dan dient u een in het Engels opgestelde doktersverklaring bij u te hebben. Dit in verband met een eventuele douanecontrole. Draagt u een bril of contactlenzen, neemt u dan een reservebril of een extra paar lenzen mee. U dient zich uiteraard wel te verzekeren tegen medische onkosten in het buitenland.

Geschiedenis

De eerste sporen van menselijke bewoning van het gebied dat nu Mozambique heet, gaan terug naar circa 3000 voor Christus. De jager/verzamelaars stam de Batwa leefde toen in dit gebied. 1000 jaar later begon de migratie van Bantu over geheel oostelijk en zuidelijk Afrika. Het grootste deel van de bevolking stamt dan ook af van de Bantu en dankt haar taal, tradities en gebruiken aan deze voorouders. De oostkust van Afrika heeft altijd een belangrijke rol gespeeld in de handel en ontwikkeling van het gebied. Dit gaat terug tot de tijd van de Egyptenaren en de Feniciërs, 2500 voor Christus. Ook de Romeinen hadden een handelsroute naar het hedendaagse Tanzania en waren reeds begonnen met het verkennen van de binnenlanden. Met de opkomst van de Islam in de 7e eeuw begonnen de Arabische handelaars meer en meer van de kustlijn te verkennen. Zo kwamen zij bij Sofala aan, toen een van de belangrijkste bronnen van goud van de regio, en starten een handelsroute. Sofala, gelegen in de hedendaagse Mozambique, werd een zeer belangrijke handelsstad voor niet alleen goud maar ook ivoor, ijzer en dierenhuiden. Niet alleen Sofala maar meerdere steden aan de kust van Mozambique ontwikkelden zich door de handel met de Arabieren en later de Omani in de 18e eeuw. Steden als (hedendaags) lha do Mocambique, Ibo en Inhambane. Sofala is verloren gegaan maar de andere steden bestaan nog steeds. De handelsroutes van Sofala met Arabië en zelfs Azië veranderde dramatisch met de komst van de Portugezen eind 15e eeuw. In 1498 werd Mozambique ‘ontdekt’ door Vasco da Gama. Hij was de eerste Europeaan die het gehele Afrikaanse continent rond zeilde om uiteindelijk zelfs in India te komen. In 1505 werd besloten om een permanente kolonie te stichten in Mozambique met de verovering van Kilwa (hedendaags Tanzania) en later met de bezetting van Sofala. In 1507 werd de Portugese kolonie Ila de Mocambique gesticht. De Portugezen zouden deze stad de komende 400 jaar bewonen. Eind 19e eeuw werd de hoofdstad van Ilha do Mocambique verplaatst naar Lorenco Marques (Maputo). Na een onrustige periode van een coupe in 1926 door Antonio Salazar werd in 1974 Mozambique onafhankelijk van Portugal. De Frelimo (het onafhankelijkheidleger) werden de nieuwe leiders van het land. Wat volgde was een regering met de beste bedoelingen maar met mindere resultaten. Ook werd het land tegengewerkt door de omliggende, nog koloniale, landen Zuid-Afrika en Rhodesië. Zij richten de Renamo op met als doel het ondermijnen van het gezag van de regering. Tot 1987 bestond de Renamo vooral als guerrillabeweging. In 1987 werden ze echter gedwongen zich in Mozambique te vestigen. Hier begon de organisatie met op de been brengen van complete moordgroepen. Deze groepen hebben gedurende drie jaar circa 100.000 mensen vermoord en zorgden er voor dat een derde van de bevolking vluchtte naar andere delen van het land. Een burgeroorlog was geboren. In oktober 1994 kwam hier en einde aan met de eerste vrije verkiezingen van het land. De jaren 90 bleven een roerende tijd voor Mozambique en bestond politiek gezien voornamelijk uit Renamo en Frelimo die vochten om de macht. In het nieuwe millennium kreeg het land te maken met de ergste overstromingen in meer dan 50 jaar. Het halve land lag in puin en het heeft een paar jaar geduurd voordat alles weer min of meer het oude was. Tegenwoordig is de infrastructuur een stuk beter en is de politieke situatie zeer stabiel. Het land begint ook langzamerhand weer uit het toeristische dal te klimmen. Steeds meer gebieden worden ontwikkeld en accommodaties gebouwd.

Gezondheid

Voor reizen naar Mozambique wordt een aantal vaccinaties aangeraden, zoals DTP, hepatitis A en Gele Koorts. Ook het gebruik van malariatabletten wordt aanbevolen. Informeer ruim voor vertrek, minimaal zes weken, bij uw lokale GGD of huisarts. Ook kunt u informatie inwinnen via de website van Thuisvaccinatie.nl of telefonisch bij het Tropen Centrum AMC Amsterdam (tel: 020-5663800) of KLM Health Services (tel: 0900-1091096). De opvattingen over hygiëne in Mozambique zijn anders dan in Nederland. Het is niet aan te raden om water uit de kraan te drinken. Mineraalwater kunt u kopen in de winkel. Let er wel op dat de flessen verzegeld zijn. Kijkt u ook uit met schelpdieren, rauwe groente, ijsblokjes en ongekookte melk.

Grensdocumenten

Voor reizigers met de Nederlandse nationaliteit is voor Mozambique een paspoort vereist dat na afloop van de reis nog zes maanden geldig moet zijn. 

De Mozambikaanse regering heeft een visumvrijstelling voor 29 landen goedgekeurd voor toeristische en zakelijke doeleinden. Burgers van de landen op deze lijst kunnen vanaf 1 mei 2023 het land zonder visum inreizen met een maximaal verblijf van 30 dagen. Voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit is dit van toepassing. 

Benodigde documenten zijn:
  • paspoort met een geldigheidsduur van minstens 6 maanden bij uitreis uit Mozambique en met 2 lege pagina's;
  • retourticket voor reizigers die met het vliegtuig arriveren;
  • bewijs van hotelreservering; 
  • u dient zich minimaal 2 dagen voor aankomst te registreren via de website van de Mozambikaanse overheid. De registratie kost MZN 650,- (ongeveer € 10 per persoon). 
Bovenstaande gegevens kunnen tussentijds wijzigen en het is raadzaam deze te controleren op de website van de Rijksoverheid

Inchecken / uitchecken accommodatie

Volgens internationale standaard is incheck bij uw accommodatie mogelijk vanaf 14:00 uur. Uiteraard kunt u eerder aankomen om gebruik te maken van de faciliteiten. Afhankelijk van de kamerbezetting kan het mogelijk zijn, dat u eerder over uw kamer kunt beschikken. Op de dag van vertrek dient u de kamer om 10:00 uur te verlaten. Wilt u langer gebruik maken van uw accommodatie, dan dient u dit vooraf af te stemmen met de receptie. Mogelijkheden en eventuele meerprijzen voor latere uitcheck zijn ook afhankelijk van de kamerbezetting.

Kleding

Voor reizen naar Mozambique adviseren wij lichte kleding mee te nemen. Het is tevens aan te raden om enkele shirts met lange mouwen en een lange broek mee te nemen ter bescherming tegen de malariamug. Hoewel de avonden in Mozambique over het algemeen warm zijn, kan het in de hoger gelegen gebieden ’s avonds behoorlijk afkoelen. Een dunne jas of een trui kan daarom van pas komen. Een paar schoenen waar u goed op kunt wandelen voldoen in Mozambique. Een paar sandalen/slippers zijn ideaal tijdens het verblijf aan het strand.

Lokale vertrekbelasting

In Mozambique zijn vertrekbelastingen van toepassing. Voor een internationale reis dient u op de luchthaven USD 20 per persoon te voldoen (in Dollars), voor een regionale vlucht (binnen Afrika) USD 10 per persoon en voor een binnenlandse vlucht is dit USD 7.

Luchthavens

Er zijn geen rechtstreekse vluchten van Amsterdam naar Maputo. Deze gaan altijd via een andere luchthaven bijvoorbeeld Lissabon of Johannesburg. Maputo is echter wel de internationale luchthaven van het land. Naast Maputo zijn er nog enkele lokale luchthavens vanwaar binnenlandse vluchten, en enkele vluchten van en naar andere Afrikaanse landen worden uitgevoerd. Zo zijn er verschillende vluchten naar Johannesburg vanaf Vilanculos, Pemba, Nampula en Inhambane.

Media

In Mozambique zijn geen internationale kranten te verkrijgen (op enkele Zuid Afrikaanse na, die vaak 2 dagen oud en erg duur zijn). De meeste lokale kranten zijn in het Portugees. De Mozambique Opportunities en de Mozambique File zijn wel in het Engels te verkrijgen. De eerste is een zakelijke krant en de tweede verschijnt slechts één keer in de maand.

Meenemen

  • kopie paspoort & overige belangrijke papieren
  • kleine reisapotheek
  • telefoonnummer verzekeringsmaatschappij
  • telefoonnummer creditcardmaatschappij
  • creditcard (met pincode)
  • internationaal bewijs van inentingen (gele boekje)
  • anti muggen stick of lotion (zoals Deet)
  • zonnebrandcrème, zonnebril

Reisboeken

Voor het bestellen van reisgidsen en wegenkaarten verwijzen wij u naar www.dezwerver.nl

Taal

De officiële en daarmee meest gesproken taal in Mozambique is Portugees. Daarnaast worden er nog verschillende Afrikaanse talen gesproken. Het Engels wordt niet overal goed beheersd, vooral in de gebieden buiten de provincie Tete. De toeristische plaatsen en hotels kunnen hier weer een uitzondering op vormen.

Tijdsverschil

Tijdens de Nederlandse wintertijd is het in Mozambique 1 uur later. Tijdens de zomertijd is er geen tijdverschil.

Veiligheid

Mozambique is over het algemeen een zeer veilig land. Het land wordt zelfs gezien als veiliger dan buurland Zuid-Afrika. Net als in andere landen en steden dient u op plaatsen waar meerdere toeristen bij elkaar komen extra alert te zijn op uw bezittingen. Laat daarom waardevolle zaken achter in de hotelkluis of draag deze onopvallend in een tasje onder uw kleding. Verder is het niet raadzaam om kostbare sieraden, dure horloges en grote cameratassen te dragen.

Verlies en diefstal

Bewaar uw belangrijke documenten (indien aanwezig) in een kluisje op uw kamer. Neem uw paspoort alleen mee uit de accommodatie indien dit noodzakelijk is. Wanneer in een accommodatie iets van u gestolen is, waarschuw dan de hotel (duty)manager. Bent u niet tevreden over de afhandeling, schakel dan alsnog de politie in. Indien er buiten de accommodatie iets van u is gestolen, dient u aangifte te doen bij de politie en een verklaring te vragen, waarin de aangifte wordt bevestigd. Hiermee kunt u zich na terugkomst tot uw verzekeringsmaatschappij wenden. Meld verlies of diefstal van uw creditcard/betaalpas onmiddellijk bij uw bank, dit kan meestal online. Uw pas wordt dan direct geblokkeerd, zodat anderen er geen misbruik van kunnen maken. Indien u uw paspoort verliest of deze gestolen is, meld het verlies zo snel mogelijk bij de plaatselijke politie. Dit voorkomt dat iemand misbruik maakt van uw document. Hierna kunt u een nieuw paspoort of een nooddocument aanvragen. Dit doet u bij de Nederlandse ambassade of het consulaat.

Vervoer

Het openbaar vervoer in Mozambique is zeer beperkt en niet altijd veilig. Het wordt dan ook afgeraden hier gebruik van te maken. Bij het huren van een auto wordt, gezien de staat van de wegen, een 4x4 aangeraden. Het wordt echter afgeraden om in het donker van de grote, doorgaande wegen in grote steden af te wijken. Na de burgeroorlog zijn er veel landmijnen blijven liggen, het is dan ook niet verstandig om in onbekende gebieden te rijden en/of uit te stappen.

Voltage

Het voltage in Mozambique is 220V. Op sommige plaatsen kunt u met Nederlandse stekkers terecht. Op andere plaatsen heeft u echter een adapter nodig met drie pinnen (ronde en vierkante), aangezien hier gebruik wordt gemaakt van Zuid Afrikaanse stopcontacten. In Mozambique zijn deze adapters niet te verkrijgen. Het is dan ook belangrijk deze in het bezit te hebben voor u het land binnen gaat.

Zelf rijden in Mozambique

De politie in Mozambique kan behoorlijk corrupt zijn. De snelheid wordt met laser gecontroleerd en rijdt men (iets) te hard, dan wordt men aangehouden. Let op, de toegestane snelheid gaat vaak binnen een korte afstand van hoog (100km) op rustige stukken naar laag (40km) door bewoonde stukken. En soms ontbreken er snelheidsborden. Een boete is meestal niet te vermijden en de kosten zijn afhankelijk van hoe de politiepet staat. Voor 12 km te hard kregen we tijdens onze reis een boete van Mt. 4000 (€ 120) voor 20 km was de boete Mt. 2000. Beide keren hebben we de boete kunnen afdingen naar Mt. 120 (€ 3,60) en een blikje cola. Een 'cold drink' schijnt vaak te helpen om iets af te kopen. Tip die goed werkt: neem een extra portemonnee mee met daarin Mt. 120. Als u dan wordt aangehouden ga dan eerst onderhandelen. De politie vraagt altijd wat u dan bij u heeft. Als u dan een portemonnee met weinig geldt toont, kunt u "alles" geven wat u bij u heeft. Toont u een normale portemonnee dan heeft u een grote kans dat u alles wat daarin zit kwijt bent. Geef trouwens nooit uw rijbewijs af, maar het internationale rijbewijs. Als men echt vervelend blijft doen, kunt u ook aangeven dat u best mee wilt naar het politiebureau zodat u het verhaal aan de directeur of chef kunt doen. In de meeste gevallen laat men u dan snel gaan (maar het kan zijn dat u meer tijd kwijt bent dan de truc met de extra portemonnee). We hebben zelfs gehoord dat mensen zijn aangehouden omdat ze teveel geld op zak hadden. Na het pinnen werden ze aangehouden door de politie en beboet voor teveel geld (onderhandelen is dan lastig). De lokale bevolking heeft ook manieren om geld afhandig te maken: bedelen, vooral door kinderen. Een andere truc: boeren sturen hun koeien de weg op, voor uw auto. Ze vragen dan geld om de koeien van de weg af te drijven. U kunt beter het autoraam dichthouden en gewoon rustig doorrijden. Koeien gaan vanzelf aan de kant. Nog een truc die we hoorden: wegwerkzaamheden waarbij ze uw auto via de berm om het obstakel leiden en daar geld voor vragen. Off-road rijden: wanneer u langer in het zand gaat rijden, moet u de bandenspanning drastisch omlaag brengen omdat de banden dan breder worden en u meer grip heeft. Laat de band deels leeglopen door ventiel in te drukken (met een takje of ander dun voorwerp) en tot 50 te tellen. Met harde banden kan men niet in het zand rijden, dus alleen met lage bandenspanning kan men verder rijden. Lukt het dan nog niet, dan weer 50 tellen band leeg laten lopen. Vervolgens op een plat stuk een flinke aanloop nemen en u kunt met de 4x4 verder rijden. Banden bij de eerste gelegenheid (pompstation) weer laten oppompen (tegen betaling).